ОБЕГ-ын дэд дарга, онцгой байдлын хурандаа Ц.Ганзоригтой ярилцлаа.
-Гамшгийн эрсдэлийг бууруулах чиглэлээр дэлхий нийтэд дагаж баримтлах томоохон баримт бичгүүд гарч байна. Эдгээр баримт бичгүүдийг үндэсний онцлог, улс орны хөгжлийн бодлогодоо уялдуулах нь зайлшгүй хэрэгтэй байх. Тийм ч учраас Онцгой байдлын албаны хүрээнд хууль эрхзүйн шинэчлэлүүд нэлээд хийгдэж байгаа гэж ойлгож байгаа. Эндээс ярилцлагаа эхлэе гэж бодож байна?
-Монгол Улсын гамшгаас хамгаалах, гамшгийн эрсдэлийг бууруулах менежмент тогтолцоо ямар түвшинд байна, өнгөрсөн хугацаанд ямар зүйлийг хийж бүтээв, ямар ололт амжилтанд хүрэв гэдэг нийгэмд харагдаж байгаа. Онцгой байдлын асуудал эрхэлсэн байгууллага байгуулагдаад 13 жил болж байна. 2003 онд Гамшгаас хамгаалах тухай хууль батлагдсан. Энэ хууль яагаад боловсруулан батлагдах болов гэдгийг эхлээд ярих нь зөв байх. Өмнө нь тус тусын үүрэг, чиглэлээр ажиллаж байсан УИХГ, ГТТГ, УНГ гэсэн гурван өөр байгууллагыг нэгтгэж өнөөгийн Онцгой байдлын албыг байгуулсан.
2009, 2010 оныг дамнаад Монгол Улсад зудын гамшиг нүүрлэсэн. Энэ үед НҮБ-ын үнэлгээний баг ирж ажиллаад Монгол улсад гамшгаас хамгаалах менежментийн тогтолцоог бэхжүүлэх нь зүйтэй, хууль эрхзүй байх хэрэгтэй юм байна гэсэн зөвлөмжийг өгсөн. Өөрөөр хэлбэл тус тусын хуулиар, тус тусын үйл ажиллагааг явуулах нь оновчгүй, үр дүнгүй юм байна гэдгийг харуулсан.
Дээрээс нь дэлхий нийт даяаршаад эхэлсэн учраас байгалийн гамшиг, хүний буруутай үйл ажиллагаанаас үүдэлтэй гамшиг, осол салбар болгоны бие даасан байдлаар зохицуулагдах боломжгүй гэдэг нь харагдсан. Ингээд Гамшгаас хамгаалах тухай хууль дээр үндэслээд энэ хуулийг хэрэгжүүлэхийн тулд тодорхой субьект шаардлагатай байсан учраас Онцгой байдлын албыг байгуулсан түүхтэй.
Гамшгийн аюулыг бууруулах Дэлхийн хурал анх 1994 онд Япон Улсад болж байсан. Монгол Улс хоёрдугаар бага хурал буюу 2005 онд Кобе хотод зохион байгуулагдсан Гамшгийн эрсдэлийг бууруулах Дэлхийн хоёрдугаар бага хуралд оролцож ”Хёогогийн үйл ажиллагааны хүрээ” баримт бичгийг батлалцсан. Ингээд Гамшгийн эрсдэлийг бууруулах Дэлхийн гуравдугаар бага хурлыг Япон улс 2015 онд дахин зохион байгуулж, НҮБ-ын гишүүн 187 улс орон оролцоод гамшгийн удирдлагаас гамшгийн эрсдэлийн удирдлага руу шилжиж орох алхмыг хийж Гамшгийн эрсдэлийг бууруулах чиглэлээр 2015-2030 онд хэрэгжүүлэх ”Сендайн үйл ажиллагааны хүрээ” баримт бичгийг батлан гаргасан. Тус баримт бичиг нь тэргүүлэх дөрвөн чиглэлтэй, долоон зорилттой баримт бичиг болсон.
Бид эхлээд гамшгийн эрсдэлээ ойлгож таних ёстой. Гамшгийн эрсдэлийг удирдах менежмент буюу засаглалын системийг бий болгох нь зүйтэй юм. Дараагийн том асуудал бол бид эрсдэлийг, эмзэг байдлыг бууруулна гээд байгаа, нэгэнт уур амьсгалын өөрчлөлт, хүн амын төвлөрөл, даяаршил, буруу хот төлөвлөлт зэрэг хүчин шалтгаан, эрсдэл маань өөрөө байгаад байгаа учраас эрсдэлийг шилжүүлэх асуудлыг зохицуулах нь зүйтэй гээд даатгал, хөрөнгө оруулалтын асуудал яригдаж эхэлсэн. Өмнө нь эрсдэлийг шилжүүлнэ гэж ярьж байсан бол энэ удаа эрсдэлийг бууруулахад хөрөнгө оруулалтгүй бол үр дүнд хүрэхгүй юм гэдэг асуудлыг гаргаж ирсэн. Дараагийн үндсэн чиглэл бол бидний өнгөрсөн хугацаанд маш түлхүү хийж ирсэн гамшгийн, онцгой нөхцөл байдал үүсэх, үүсч болзошгүй буюу үүссэн, үүссэний дараах хариу арга хэмжээн дээр тодорхой хүчин чадлаа, чадавхиа бэхжүүлэх нь зүйтэй, түүний үр дүнд дахин төлөвлөх, илүү сайнаар барьж бүтээх буюу гамшгийн дараах сэргээн босгох ажиллагааг гамшгийн эрсдэлд тулгуурласан гамшигт тэсвэртэй бүтээн байгуулалт бий болгоно гэсэн зорилтыг тавьсан. Энэхүү дэвшүүлсэн үндсэн чиглэл зорилт дээр тулгуурлан дэлхий дахин юуг голлон авч гэж үзэж байна гэхээр өнгөрсөн хугацаанд бид цаасан дээр илүү түлхүү анхаарал тавьлаа. Одоо харин засаглалаа яаж бий болгох вэ, хууль эрхзүйгээ хэрхэн сайжруулах вэ, олон нийтийн оролцоо, төр, хувийн хэвшлийн хамтын ажиллагааг яаж хангах вэ, олон улсын байгууллагыг ямар оролцоон дор байлгах вэ зэрэг нийгэмд чиглэсэн үйл ажиллагаа, эрхзүйн бодлогын бичиг баримт, засаглалаа сайжруулахад чиглэж байна.
-”Сендайн үйл ажиллагааны хүрээ” баримт бичгийн үндсэн зорилго, онцлог нь юу вэ. Тухайлбал, өмнөх ”Хёогогийн үйл ажиллагааны хүрээ” баримт бичгээс бодлогын хувьд ямар ялгаатай ч гэдэг юм уу?
-Сендайн үйл ажиллагааны баримт бичгийн үндсэн зорилго бол 100 мянган хүнд тохиолдох, гамшигт өртөгсдийн тоо, эдийн засгийн хохирлыг бууруулах зэрэг үндсэн тоон тал руугаа, бодит тоон тал руугаа орж ирж, тодорхой үр дүнг тавьж эхэлсэн. Энэхүү баримт бичгийг дагаад Монгол Улсын хувьд ч тодорхой процессийн хууль эрхзүйн тогтолцооны тал дээр нилээд шинэчлэлүүдийг хийж байна. Гэтэл бас нэг асуудал гарсан. Энэ бол Парисын гэрээ буюу Уур амьсгалын өөрчлөлтийн хариу арга хэмжээний Дэлхийн 2030 он хүртэл хэрэгжүүлэх хөтөлбөр. Энэ хөтөлбөрт улс орнууд нэгдчихлээ. Монгол Улс ч нэгдэхээр дэмжсэн, соёрхон батлах ажил хийгдэж байна.
Уур амьсгалын өөрчлөлтөөс үүдээд гамшгийн тохиолдол нь хамрах цар хүрээ нь нэмэгдэж, шинэ төрлийн гамшиг, аюул, эрсдэл гарах боллоо. Тэгэхээр уур амьсгалын өөрчлөлтийг гамшгийн эрсдэлийг бууруулах үйл ажиллагаандаа хэрхэн уялдуулах вэ гэдэг асуудал гарч ирж байна. Дээрээс нь Мянганы хөгжлийн зорилтын цогц бодлого 15 жил хэрэгжээд дуусгавар болсон. Мөн НҮБ-аас 2030 он хүртэл Дэлхийн тогтвортой хөгжлийн зорилт гээд 17 зорилттой бодлогын бичиг баримт гарсан. Үүний дөрвөн зорилтод нь уур амьсгалын өөрчлөлттэй дасан зохицох, түүнийг бууруулах гамшгийн эрсдлийг бууруулах асуудал тусгагдсан. Тэгэхээр энэ гурван бичиг баримт маань үндсэндээ нэг цогц баримт бичиг болж байгаа юм.
Эдгээр баримт бичгийг дэлхий дахинд, бүс нутагт, улс орнууд, үндэстэн, орон нутаг, олон нийтийн түвшинд хэрхэн хэрэгжүүлэх вэ гэдэг асуудал дэлхий дахинд яригдаад эхэлсэн. Дэлхийн хэмжээний томоохон бодлого хөтөлбөр учраас улс орнууд хэрэгжүүлнэ, харин үүнийг хэрэгжүүлэхээр амлалт өгсөн үндэстэн маань өөрсдийн төлөвлөгөөг боловсруулах ёстой. Үүнийг дагаад бид ч эдгээр баримт бичгийг өөрсдийн үндэсний онцлогтоо тохирсон эдийн засгийн үзэл баримтлал, хөгжлийн хэтийн бодлоготойгоо уялдуулсан ямар урт хугацааны төлөвлөлтийг хийх ёстой вэ гэдэг асуудал гараад ирж байна. Гэхдээ бид өөрийн дотоодын үндэсний бодлогоо гаргахаас гадна гадагшаа чиглэсэн, азийн бүс нутагт ямар дэмжлэгтэй байх вэ гэдэгтэй давхар уялдуулах ёстой юм.
– Азийн сайд нарын анхдугаар хуралдаанд Монгол Улсаас өргөн бүрэлдэхүүнтэй баг оролцоод ирлээ. Хурлын гол зорилго юу байв?
-Гамшгийн эрсдэлийг бууруулах чиглэлээр зохион байгуулсан анхны хуралдаан юм. Тэрнээс биш Гамшгийн аюулыг бууруулах Азийн сайд нарын хурал 2005 оноос эхлээд хоёр жил тутамд зохион байгуулагдаж ирсэн. Монгол улс Азийн сайд нарын анхдугаар хуралдааныг энэ онд зохион байгуулах байсан боловч АСЕМ болон УИХ-ын сонгуультай холбоотой 2018 он хүртэл хойшлуулсан. Энэ хурлын үндсэн гол зорилго бол дээр дурдсан дэлхийн гурван том баримт бичгийг хэрхэн бүс нутгийн хэмжээнд хэрэгжүүлэх вэ, ямар стратегитэй байх вэ, ямар бодлого баримтлахын, энэ стратеги төлөвлөгөөг бариад улс орныхоо өөрсдийн төлөвлөгөөгөө боловсруулахдаа ямар заавар, зааварчилгааны дагуу хийх ёстой вэ гэдэг удирдамжийг боловсруулах зорилготой байсан. Улс орон бүр тусдаа сайн дураараа хийхгүй нь байна шүү дээ. Дээрээс нь Азийн сайд нар гамшгийн эрсдэлийг бууруулах тал дээр амлалтаа өгөх зорилготой. Үндсэн гурван том зорилго бол энэ.
Хурлын бэлтгэл ажил хоёр жилийн турш үргэлжилсэн. Бэлтгэл ажлыг хангах, салбар хуралдаануудыг зохион байгуулах ажлын үндсэн 21 гишүүнтэй. Монгол улсаас ОБЕГ-ын дарга, бригадын генерал Т.Бадрал, МУ-ын Шадар сайдын Онцгой байдлын асуудал эрхэлсэн зөвлөх Л.Саянаа, ОБЕГ-ын БТХАГ-ын ахлах мэргэжилтэн, хурандаа Ч.Ариунаа нарын гурван гишүүн багтсан. Энэ хуралд 40 гаруй Азийн улс орны төрийн тэргүүн, сайд нар, олон улсын байгууллага, иргэний нийгмийн байгууллага, сайн дурынхан гээд 4000 орчим төлөөлөгч оролцлоо. Үндсэн зургаан салбар хуралдаан, 36 дэд салбар хуралдаан болсон.
Үүний нэг салбар хуралдаан болох ”Гамшгийн эрсдэлийг бууруулах үйл ажиллагааг уур амьсгалын эрсдэлийн удирдлагын нэгтгэх, хэрэгжүүлэх улсын болон орон нутгийн стратеги” сэдэвт хуралдаанд ОБЕГ-ын дарга, бригадын генерал Т.Бадрал илтгэл тавьж, ”Гамшгийн эрсдэлийг бууруулах үйл ажиллагаан дахь хөрөнгө оруулалт” сэдэвт техникийн хуралдааныг удирдан явуулсан.
Миний бие ”Олон нийтийн гамшигтай тэмцэх чадавхыг сайжруулах нь” сэдэвт сэдэвчилсэн хуралдаанд танилцуулга хийж, хуралдааныг удирдсан бол Шадар сайдын зөвлөх Л.Саянаа салбар хуралдаанд ”Улаанбаатар тэргүүтэй гурван хот Гамшигт тэсвэртэй хот болох зорилтот хөтөлбөрт нэгдэн орсон” талаар илтгэл тавьж, ОБЕГ-ын БТХАГ-ын ахлах мэргэжилтэн, онцгой байдлын хурандаа Ч.Ариунаа ”Хувийн хэвшлийн оролцоо” сэдэвчилсэн хуралдаанд танилцуулга хийлээ.
-Энэ хурлаас Монгол Улс юуг хүлээж байв?
Энэ маш зөв асуулт. Мэдээж азийн бүс нутгийн хэмжээнд улс төрийн болоод геополитикийн хувьд томоохон бодлогуудыг гаргасан.
Хурлын төгсгөлд 2018 онд Азийн сайд нарын хоёрдугаар хурал Монгол Улсад болох асуудлыг Шадар сайд У.Хүрэлсүх Засгийн газрыг төлөөлж зарлах ёстой байсан. Сендайн үйл ажиллагааг хэрэгжүүлэх үндэсний төлөвлөгөөний төслөө боловсруулсан. Удирдамж чиглэл, стратеги гарахыг хүлээж байсан. Энэ баримт бичгүүд гарсан.
Мөн дараагийн том хүлээлт бол Делигийн тунхаглал байсан. Энэ тунхаглал нь гамшгийн эрсдэлийг бууруулахад улс төрийн үүрэг, амлалтыг өгөх юм. Өөрөөр хэлбэл гамшгийн эрсдэлийг бууруулах Азийн бүс нутгийн орнууд улс төрийн болон хөрөнгө оруулалтын зэрэг бодлогын түвшиндээ ямар дэмжлэг үзүүлэх талаар амлалтаа гаргадаг. Энэ маш чухал.
Хурлын төлөвлөгөө, зааврын дагуу бид 2017 оны дунд үеэр гамшгийн эрсдэлийг бууруулах дэлхийн 3 дугаар бага хурлаас гарсан үндсэн зорилтыг хэрэгжүүлэх хүрээнд үндэсний төлөвлөгөөгөө батлуулах ёстой. Энэ ажлууд маань эрчимтэй хийгдэнэ. Энэ хурлыг Монгол улсад зохион байгуулахтай холбогдуулан бэлтгэл ажлын хоёр хуралдаан, сайд нарын нэг уулзалтыг зохион байгуулна.
Хуралд оролцохын зэрэгцээ Монгол Улсын Шадар сайд У.Хүрэлсүх НҮБ-ын Ерөнхий нарийн бичгийн даргын Гамшгийн эрсдэлийг бууруулах тусгай элч ноён Роберт Глассер болон БНЭУ-ын Дотоод хэргийн сайд ноён Ражнат Сингхтэй уулзаж, гамшгийн эрсдэлийг бууруулах бүс нутаг, улс орны үүрэг амлалт, хамтын ажиллагааны талаар санал солилцлоо.
ОБЕГ-ын дарга, бригадын генерал Т.Бадрал Вьетнам улс, БНАСАУ-ын төлөөлөгчидтэй уулзаж хоёр талын хамтын ажиллагааны уулзалтуудыг хийсэн.
Вьетнам Улсын Хүнс, хөдөө аж ахуйн дэд сайдтай уулзаж хоёр тал гамшгаас хамгаалах салбарт хамтын ажиллагааг эхлүүлэх сонирхолтой байгаагаа харилцан мэдэгдэж, гамшгийн эрсдэлийг бууруулах чиглэлээр мэдээлэл солилцох, харилцан туршлага судлах талаар санал бодлоо солилцсон. БНАСАУ-ын төлөөлөгчид өнгөрсөн жил манай улсад айлчлал хийсэн. Монгол Улсын гамшгаас хамгаалах тогтолцоо, эрхзүйн орчин, өнөөгийн байдалтай газар дээр нь танилцаад сайн туршлагыг улс орондоо нэвтрүүлэх зорилготой байсан. Одоо хоёр тал хамтран санамж бичиг байгуулах яриаг өрнүүллээ.
2018 онд Азийн сайд нарын хоёрдугаар бага хурлыг зохион байгуулахад Монгол Улсын Засгийн газраас гадна төрийн байгууллага, НҮБ болон бусад олон улсын байгууллагуудын дэмжлэг, туслалцаа зайлшгүй хэрэгтэй. НҮБ-ын Гамшгийн эрсдэлийг бууруулах газар, Тайландын Засгийн газар, Азийн бэлэн байдлын төв, Япон Улсын олон улсын хамтын ажиллагааны байгууллага Жайкагаас техникийн туслалцаа үзүүлэхээр ярилцлаа. Энэ хурлыг маш өргөн цар хүрээтэйгээр харж байна. Бидний өмнө маш их бэлтгэл, үүрэг хариуцлага хүлээж байна.
-Азийн түвшний дээд хэмжээний хурлыг Монгол Улс хүлээж авч Онцгой байдлын байгууллага хариуцан зохион байгуулна гэдэг асар нэр хүндийн асуудал. Тэд чухам бидний юуг үнэлж, олж харав аа?
-Гамшгийн эрсдэлийг бууруулах тал дээр олон улсын анхаарлыг яагаад татаж байна гэхээр өнгөрсөн хугацаанд Монгол Улс гамшгаас хамгаалах менежментээс гамшгийн эрсдэлийн менежмент рүү маш хурдтай хөрвөж шилжиж орсон.
Монгол Улсын гамшгаас хамгаалах тогтолцоо, эрхзүйн орчин, гамшгаас хамгаалах бэлэн байдал, техник, хүч хэрэгсэл гэх мэт асуудлууд нь Азийн орнууд дотроо маш хурдтай хөгжиж, ахиж ирсэн.Үүнд, төр засгаас ч анхаарч дэмжиж байгаа. Мөн олон нийт, төр, хувийн хэвшлийн оролцоо ч сайжирч байна. Олон улсын түвшинд Онцгой байдлын байгууллагын төлөөлөх төлөөлөл, оролцоо, идэвхи санаачлага эрчимтэй хийгдэж байгаа учраас олон улсын байгууллагууд болон Азийн улс орнуудад Монгол Улс гамшгийн эрсдэлийг бууруулах менежментийн тогтолцоог бэхжүүлэхэд нилээд тэргүүлэх түвшинд явж байна. Тэргүүлэх түвшин гэдэг хөгжсөн оронд бол өөр. Япон, Тайланд ч юм уу, эдийн засгийн томоохон чадавхитай, олон мянган жилийн туршлагатай, сургамжтай орнуудтай харьцуулахад Монгол Улс тэр түвшинд хүрэх болоогүй. Дан ганц бидний ахиц бол хөгжиж буй улс, сүүлд энэ систем рүү орж байгаа мөртлөө маш хурдтайгаар ахиц гарч, үр дүнд хүрч байгаа нь олон улсад үнэлэгдэж, биднээс туршлага судлая гэсэн хүлээлттэй байгаад байгаа юм.
-Гамшгаас хамгаалах тухай шинэчилсэн найруулга болон Онцгой байдлын албаны тухай хуулийн төслийг Монгол Улсын Ерөнхийлөгчид өргөн бариад байна. Та ажлын хэсгийг ахлан ажиллаж байгаагийн хувьд салбарын хэмжээнд хэрэгжүүлж буй хууль эрхзүйн шинэчлэл өөрчлөлтүүдийн талаар тодорхой мэдээлэл өгөхгүй юу?
-Хуулийн шинэчлэлийн нэг номерын асуудал бол бидний ярьдгаар толгой хууль болох Гамшгаас хамгаалах тухай хуулиндаа шинэчлэл хийж байж дагалдах хууль эрх зүй, дүрэм журам шинэчлэгдэх ёстой. Миний хувьд сүүлийн гурав, дөрвөн жил хуулийн шинэчлэлийн ажлын хэсгийг ахалж олон ч хэлэлцүүлэг, ажлын хэсгийн хурал зохион байгууллаа. Одоогийн хүчин төгөлдөр байгаа Гамшгаас хамгаалах тухай хууль бол онцгой нөхцөл байдал үүссэн үед хариу арга хэмжээний хууль юм. Гамшиг осол болвол ийм арга хэмжээ авна, ингэж тэмцэнэ, эрэн хайх ажиллагааг явуулна, гамшгийн дараа сэргээн босгох үйл ажиллагааг явуулна гэж зааснаас биш гамшгаас урьдчилан сэргийлэх сургалтыг хэрхэн зохион байгуулах, эрсдэлээ яаж бууруулах, эрсдэлийн үнэлгээгээ яаж хийлгэх, даатгалын систем ямар байх, иргэн, аж ахуйн нэгж байгууллагын оролцоо ямар байх, төр яаж оролцохын, дэмжлэг хэрхэн үзүүлэх, санхүүжилтын ямар эх үүсвэрүүд байх, хүмүүнлэгийн тусламжийг хэрхэн яаж зохицуулах вэ зэрэг олон зүйлүүд тусгагдаагүй байгаа. Үндсэндээ иргэний хамгаалалтын суурь дээр хийгдсэн хууль шүү дээ. Түрүүн та асуусан, гамшгийн эрсдэлийг бууруулах чиглэлээр дэлхий нийтийн томоохон баримт бичгүүд батлагдлаа. Гамшгаас хамгаалах тухай хуулийг шинэчлэн найруулахад одоогийн Монгол Улсын нийгэм, эдийн засгийн байдал, дэлхий нийтийн гамшгаас хамгаалах чиг хандлага, даяаршил, үр дагавар зэрэг маш олон зүйл бий. Тийм учраас Гамшгаас хамгаалах тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах зайлшгүй шаардлага гарсан.
Дээр нь Батлан хамгаалахын тухай багц хууль, Төрийн цэргийн бодлогын үндэс батлагдаж Зэвсэгт хүчин, Хилийн ба дотоодын цэрэг, Онцгой байдлын байгууллага бол төрийн цэргийн байгууллага мөн гээд заачихсан. Тайван цагт тухайн байгууллагууд нь өөрсдийн үндсэн үүрэг, чиг үүрэг, бүтэц, зохион байгуулалтаа тус тусын хуулиар зохицуулна гээд заасан. Дайн байлдааны нөхцөл үүсвэл цэргийн байгууллагын нэгдсэн тогтолцоонд орж үүрэг гүйцэтгэнэ гэсэн утгаар ороод ирсэн.
Гамшгаас хамгаалах процесс бол ойлгомжтой. Гэтэл байгууллагын эрх ашиг хөндөгдөж эхэлсэн. Батлан хамгаалахын харьяанд байгаа ч юм шиг, нэг бол салбар нэгж нь ч юм шиг харагдаад байдаг. Үзэл баримтлал дээрээ бусад тайван цагийн чиг үүрэг, бүтэц, зохион байгуулалт нь тус тусын хуулиар зохицуулагдана гээд заачихсан байдаг. Гэтэл Онцгой байдлын албаны өөрийнх нь бүтэц, зохион байгуулалт, статусыг тодотгосон тусдаа хууль байхгүй. Тийм ч учраас Онцгой байдлын байгууллагын статусыг тодорхойлсон бие даасан хууль байх ёстой гэж үзсэн. Байгууллагын хэм хэмжээг заасан байх ёстой.
Манай байгууллагын бүтэц, зохион байгуулалт МУ-ын Засгийн газрын 2004 оны 51 дүгээр тогтоолоор батлагдсан. Сүүлд Засгийн газрын 61 дүгээр тогтоолоор шинэчилж салбар, нэгжүүдийг бүсчилсэн бүтэц, зохион байгуулалт батлагдсан. Гэтэл нийгмийн баталгаатай холбоотой асуудал нь Гамшгаас хамгаалах тухай хууль дотор явж байдаг. Нэгэнт төрийн цэргийн байгууллагын бүрэлдэхүүн хэсэгт Онцгой байдлын байгууллага багтсан учраас бид төрийн цэргийн нийтлэг хэм хэмжээг дагахаас өөр аргагүй. Бидний нийгмийн асуудал ямар байх вэ, ажилласан жилээ яаж тооцуулах вэ, цалингийн нэмэгдэл ямар байх вэ зэрэг бүх асуудлууд дээрхи хуулиудын тодорхой заалтаар дамжигдан бидний эрх ашгийг хөндөөд ороод ирсэн. Энэ хуулийн өөрчлөлтүүд, дэлхий нийтэд барьж байгаа бодлогын баримт бичгүүдийг уялдуулаад хуулийн төслүүдийг Монгол Улсын Ерөнхийлөгчид өргөн бариад байна. Монгол Улсын Ерөнхийлөгчөөс Засгийн газарт өргөн бариад Хууль зүй,дотоод хэргийн яамнаас яамдуудаас санал авч байна. Шинэчилсэн найруулгын болон анхдагч хуулийн төслүүдийг дэмжих нь зүйтэй гэсэн шийдвэр гарвал байнгын хороонд танилцуулах, ажлын хэсэг байгуулах зэрэг дараагийн алхмууд хийгдээд явна.
-Онцгой байдлын асуудал эрхэлсэн байгууллага төрийн цэргийн байгууллагын бүрэлдэхүүнд орсноор бидэнд ямар үүрэг, хариуцлага нэмэгдэж байна гэдгийг албан хаагчдад сайтар ойлгуулах нь чухал байх. Албан хаагчдын дунд эргэлзээтэй санагдах зүйл олон байх шиг байна…
Батлан хамгаалах багц хуультай холбогдуулан цэргийн нийтлэг дүрмүүдэд өөрчлөлт орно. Онцгой байдлын байгууллагын албан хаагчид бидний хувьд ч өөрсдийн онцлогт тохирсон нэмэлт, өөрчлөлтүүд хийгдэх ёстой. Албан хаагчдын дунд эргэлзээ байгааг үгүйсгэхгүй. Миний хэлэх гээд байгаа зүйл бол төрийн цэргийн байгууллагын бүрэлдэхүүнд орсноор бидний өдөр тутмын үйл ажиллагааны удирдлага, зохион байгуулалт нь цэргийн хэм хэмжээгээр зохицуулагдана. Үндсэн үйл ажиллагаа нь гамшгаас хамгаалах тухай хуулиар зохицуулагдана. Үүнийг л албан хаагчид ойлгох хэрэгтэй.
Өөрөөр хэлбэл, бид Гамшгаас хамгаалах тухай хуулийн дагуу үндсэн чиг үүргээ хэрэгжүүлэхээс гадна цэргийн нийтлэг дүрмийн дагуу жагсаалын, сахилгын дүрэм, захирах, захирагдах ёс, цол, албан тушаал, урамшуулал, томилгоо гээд бүгд цэргийн хуулийн дагуу зохицуулагдана. Цэрэг шиг байлдахгүй, зэвсэг барихгүй. Бид аврах багаж хэрэгслээ бариад ард иргэдийн аюулгүй байдлыг хангаж ажиллана. Сахилга, шийтгэл хүртэл цэргийн нийтлэг дүрмийн дагуу явагдана. Тухайлбал, манай албанд байдаг нийтлэг үзэгдэл бол ажлаа таслаад тав, зургаан сар алга болчихоод акт бариад хүрээд ирдэг. Гэтэл харуулын байраа, анги байрлалаа орхиод 24 цаг болоход л арга хэмжээ авхагддаг. Анги байрлалаа орхиод сураг чимээгүй алга болоод 72 цаг болоход л цэргийн шүүхэд очдог шүү дээ. Цэргийн дэглэмтэй болгочихлоо гэх ойлголттой хүмүүс ч албан хаагчдын дунд байгааг үгүйсгэхгүй. Нөхөр Батыг тэр аймагт томиллоо гэхэд мэдлээ, гүйцэтгэе гээд л гарна. Хуучин шиг ийшээ явах уу, гэр орон яах уу гээд зөвшилцөх асуудал байхгүй болсон гэсэн үг.
Мэдээж бид, албан хаагчийнхаа нийгмийн асуудлыг харж үзэлгүй яахав. Миний хэлэх гээд байгаа санаа бол та бид цэргийн тушаалаар үүрэг гүйцэтгэдэг болсон шүү гэдгийг л хэлэх гээд байгаа юм. Төрийн цэргийн байгууллагын бүрэлдэхүүнд орсны ач холбогдол их. Бидний нийгмийн баталгаа хангагдаж байна. Цолны нэмэгдэл, дүрэмт хувцасны хангалт, цэргийн тэтгэвэр, тэтгэмж, урамшуулал гээд бүгд ойлгомжтой болж өглөө. Цэргийн байгууллагын системд орсноор манай албаны үйл ажиллагаа доголдох, буурах ямар ч асуудал байхгүй. Харин ч улам оновчтой, ойлгомжтой болно. Одоо яг энэ мөчид нийтлэг дүрмийг шинэчлэх ажлын хэсэг ажиллаж байна. Албан хаагчдын дуу хоолой болгож тэдний төлөөллийг ч оруулах ёстой. Энэ эрхзүйн шинэчлэлүүдтэй холбогдуулан албаны хэмжээнд өөрчлөлт хийгдэнэ. Гэхдээ энэ бол өнөө маргаашгүй хийчих асуудал биш, хугацаа, тооцоо, судалгаан дээр үндэслэгдэж хийгдэх зүйл.
Гагцхүү албан хаагчдад хүргэх, бие бүрэлдэхүүнд хуулийн ач холбогдлыг ойлгуулан таниулах ажлуудыг албаны хэмжээнд сайн зохион байгуулах нь чухал байна. Тодорхой удирдах албан тушаалтан, бусад салбар, нэгжүүдтэй харьцдаг албан тушаалтны дунд энэ талаар ойлголттой байгаа байх. Гамшгаас хамгаалах үйл ажиллагааг гардан гүйцэтгэж байгаа аврагч, гал сөнөөгчид, бага бүрэлдэхүүнд хуулийн өөрчлөлтүүд, эрхзүйн шинэчлэлийн үр дүн, давуу тал, онцлогийг ойлгуулж таниулах чухал байна. Анзаарч байхад багц хууль батлагдсанаар тэтгэвэр, тэтгэмж, цолны асуудал хангагдлаа гэж өнгөцхөн хараад байгаа болохоос үүний цаана ямар хариуцлага байна гэдгийг хэн ч ярихгүй, асуухгүй байна л даа. Нийгмийн халамж, баталгаа хүмүүсийн нэн тэргүүний хэрэгцээ байх нь мэдээж. Гэхдээ үүний хажуугаар ямар хариуцлага оногдож байгааг албан хаагчдад ойлгуулах хэрэгтэй. Миний тэтгэвэр тэтгэмж юу болж байна, өргөдлөө өгөх үү, яах гэж байна гээд яриад байгаа болохоос үлдэж байгаа хэдэн бор цэрэгт нь ямар хариуцлага оногдож байна гэдгийг тайлбарлаад, хэлж ойлгуулаад өгөх дарга нар цөөн байна. Аливаа нэг асуудлын нийгмийн эрх зүйн байдал нь сайжрах тусам хариуцлага улам нэмэгддэг шүү дээ.
Онцгой байдлын ерөнхий газрын даргын өгсөн үүрэг, чиглэлийн дагуу удахгүй орон нутагт удирдах түвшний албан тушаалтнуудаар ахлуулсан ажлын хэсгүүд ажиллана. Зарим газруудад иж бүрэн шалгалт хийгдэнэ. Орон нутгийн өвөлжилтийн нөхцөл байдал, анги байгууллагуудын ажил байдалтай танилцана. Ажлын хэсгийн гишүүд Онцгой байдлын газар, анги байгууллагуудад ажиллахдаа албаны хэмжээнд зохион байгуулж байгаа үйл ажиллагаа, хууль эрхзүйн шинэчлэлүүд, түүний ач холбогдлыг албан хаагч бүрт ойлгуулан таниулж яриа таниулгыг зохион байгуулна.